صوم القلب

فهرست

مقدمه

• روزه در نگاه عارفان
• ماهیت و فایده‌ی روزهن
• روزه صفتی ملکی و خدایی
• درجات و مراتب روزه
• هندسه‌ی روزه‌ی دل
• روزه و انسان کامل
• روزه و برزخ ظهور و بطون
• رساله‌ی صوم القلب
• زندگی، سلوک و آثار شیخ عمّاربن یاسر
• شهر بدلیس
• مقام عرفانی شیخ
• چندان که مس داری به من فرست
• چهره و نقش واقعی شیخ عمّاربن یاسر در حکایت نجم‌الدّین
• نسبت ارادت و تربیت نجم‌الدّین با شیخ عمّاربن یاسر
• مرابطه‌ی روحانی عمّار و نجم‌الدّین
• اجازات خرقه

ترجمه و شرح صوم القلب

• در ذکر و عبادت
• ارباب روزه‌ی دل
• فتوح قلبی سالک
• حقیقت روزه و تطهیر و تربیت دل
• اقسام روزه
• انگیزه‌های روزه
• ارتباط و نسبت روزه با مشاهده
• نهایت روزه‌ی دل
• رسیدن به روزه‌ی دل
• استقامت
• ایمان و استقامت
• معرفت
• استقامت زبان
• مراتب استقامت
• رابطه و نسبت سخن گفتن با استقامت
• رابطه‌ی تنهایی با سلوک
• روزه‌ی اعضا، روزه‌ی حواس و روزه‌ی حقیقت
• انواع دل‌ها و قوت آن‌ها
• روزه‌ی دل اهل احوال
• چهار گونه دل
• شرایط روزه‌ی دل
• اعمال و احوال دل
• روزه‌ی حقیقت و احوال
• تعبد و سلوک
• هموم
• طبیبان دین
• همّت
• عزیمت و رخصت
• حلال و حرام و شبهه

تصویر نسخه‌ی کتابت شده‌ی سال ۶۰۳

…

بخشی از مقدمه

{ای خواننده} که خداوند تو را به بندگی و شناخت خویش توفیق دهاد؛ حالات باطنی خود را بشناس و بر سرّ و سرشت و نقصان و کمال خویش آگاه شو. نشان کسی که خداوند او را با شرایط و آداب اعمال دل به بندگی خویش واداشته این است که او به جستجوی احوال باطنی خود به نیکوترین وجهی دست یافته باشد و این جستجو درست نمی‌افتد مر آنکه یقظه پدید آید و آگاهی بر وجود حوادث حاصل شود. حوادثی غیبی که از انواع کشف‌ها در دل‌ها پدیدار می‌گردد. برای این یقظه، نزد اهلش، دو واژه وجود دارد و آن عبارتند از: بینایی و ذکر دل(تبصره و ذکری). چنانکه خداوند بزرگ می‌فرماید : تبصرهً و ذکری لکلِّ عبد منیب.

از متن کتاب

در ذکر و عبادت

ذکر دو گونه است: ذکر زبان و ذکر دل. و عبادت نیز دو گونه است: اعمال تن و اعمال دل و گرامی‌ترین عمل‌ها، عمل سرّ است؛ پس از آن عمل دل و سپس عمل تن مشروط بر آن که با اخلاص همراه باشد و بر پایه‌ی امر و نهی الهی و تقوی استوار شده باشد و موافقت طبع و پیروی نفس در آن نباشد و چون دل از تن گرامی‌تر است کارش از کار تن نیز شریف‌تر است. بدین گونه هر که را دلی است عملش شریف‌تر از کسی است که دل ندارد. خدای بزرگ مؤمنان را به اقامه‌ی نماز دل مدح کرده و فرموده است: قَد افلحَ المؤمنون الَّذین هم فی صَلاتهم خاشعون.

انواع دل‌ها و قوت آن‌ها

بنابراین تفاوت دل‌های اهل حقیقت را در سه گروه یادآور می‌شویم: اهل ارسال، {رسولان(ع)} اهل احوال و اهل اعمال. بر این تقدیر دل‌های انبیای مرسل {=اهل ارسال} نرم‌ترین، باصفاترین و استوارترین و نزدیک‌ترین دل‌ها نسبت به خداوند است. زیرا ایشان در لوح علم الهی بر اسیر موجودات مقدّم‌اند. چنانکه پیامبر -که بر او درود باد- فرمود: کنتُ نبیاً و آدم بین الماء و الطّین، من پیمبر بودم درحالی که آدم میان آب و گل بود {خلق نشده بود} و نیز فرمود: اوّل ما خلق الله نوری، نخستین چیزی که خدا خلق کرد نور من بود. دل او به دلیل زیادی معرفت و ترس از خدا نرم‌ترین دل‌ها بود.

در تعبد و سلوک

بدان که تعبد اعمالی است خالی از احوال همانند کالبدی که روح نداشته باشد. حال، روح عمل است و هر عملی که از آن خالی باشد تعبّد نامیده می‌شود. اما سلوک چنین نیست. عبادتِ سالک همراه با بهره و ثمره است آیا نمی‌بینی که پیامبر فرمود: اذا زهد احدکم.

و نیز: من اراد علماً بغیر تعلّم و هدی بغیر هدایه فلیزهد فی الدّنیا. هر کس دانشی به زحمت تعلّم و هدایتی بی رنج {هدایت کننده} می‌خواهد باید به دنیا بی‌رغبت شود. (=زهد ورزد)

پس ای خواننده در این سخن پیامبر، که درود خدا بر او باد- با بصیرت دل تأمّل کن نه با چشم ظاهر و با ذوق خویش سنجش کن نه با خرد خود، دفتر و تعلیم را کنار بگذار و نظاره‌گر آینه‌ی دل خویش شو تا تفاوت تعبّد و سلوک را دریابی.