در این مجلد، جایگاه بحث حرکت و زمان در حکمت مشاء و حکمت متعالیه را به تفصیل شرح میدهد که در پانزده فصل این مرحله را تبیین میکند. عناوین این فصول عبارتند از:
۱) تقسیم حرکت به اعتبار فاعل آن
۲) چیستی مطلوب در حرکت طبیعی
۳) امتناع اجتماع مبادی حرکات مختلف در جسم واحد
۴) تفاوت نظر صدرالمتألهین و ابنسینا درباره مبدأ حرکت قسری
۵) وجود مبدأ میل مستقیم و یا مستدیر در هر جسمی
۶) تناهی قوه محرک جسمانی
۷) طرح مسأله حدوث و قدم و تقدم و تأخر در اسفار
۸) فلسفی بودن اثبات حدوث زمانی و حدوث ذاتی
۹) چگونگی تحقق حدوث زمانی
۱۰) علیت حدوث برای نیاز حادث به علت معدّه
۱۱) تقدم و تأخر و اقسام آن
۱۲) چگونگی اشتراک اقسام تقدم و تأخر در معنای تقدم و تأخر