شرح القسطاس

شرح القسطاس
نوشته: شمس‌الدین محمد بن اشرف السمرقندی
تحقیق و تصحیح مهرداد حسن‌بیگی | چاپ اول ۱۴۰۲ | انتشارات مولی
(از مقدمه مصحح)
…اساطین فن شریف منطق در دوره‌های مختلف تدوین علوم عقلی آثار بی­­شمار و پر فروغی در زمینۀ منطق اسلامی در اعصار و قرون مختلف، از خود به جای گذاشته اند؛ یکی از آن آثار وزین و دقیق «شرح قسطاس الافکار» شمس الدین محمد بن اشرف سمرقندی ( متوفی ۷۲۲ قمری) است. او زادۀ سمرقند است. از آنجا که در مورد زندگانی او اطلاعاتی اندکی بدست آمده است، در مورد تاریخ وفات و تولد او اختلافات بسیاری به­ چشم می‌خورد؛ ولی برخی محققین معاصر با بررسی­‌های خود به این نتیجه رسیده­‌اند که درگذشت سمرقندی در شوال ۷۲۲ قمری است. همچنین تولد او نیز بین سالهای ۶۳۸ قمری، تا ۷۲۲ قمری تخمین زده شده است. برهان‌الدین نسفی تنها استادی است که از اساتید سمرقندی نام برده شده است.
در اهمیت اندیشه­.های سمرقندی در فضای منطق سنت اسلامی تنها به همین نکته اشاره می­کنیم که او در اندیشه­‌های منطقی خود دسته کم ۸۵ مورد نوآوری دارد. او در شرح قسطاس و در نقد و بررسی بسیاری از مباحث منطقی از ابن‌سینا، فخر الدین رازی و افضل الدین خونجی بسیار متأثر است. البته او به آراء شخصیت های دیگری نیز پرداخته است افرادی چون: ارسطو، غزالی، ابوالبرکات بغدادی، زین الدین کشی، اثیرالدین ابهری، نصیرالدین طوسی، قطب‌الدین شیرازی، فرفوریوس، سهلان ساوی، فارابی، رواقیان، بطلمیوس، تامستیوس، نجم‌الدین نخجوانی و شمس‌الدین شهرزوری.