هزار و یک کلمه | جلد ۰۲ | کلمه ۲۱۱ تا ۳۰۰

مقدمه کتاب:

بسم اللّه الرحمن الرحیم الحمد للّه ربّ العالمین‏

افضل سلام و صلوات بر اکمل کلمات اللّه التامّات محمّد مصطفى و آله خیر الورى. ان اللّه و ملائکته یصلّون على النبیّ یا ایّها الّذین آمنوا صلّوا علیه و سلّموا تسلیما.

قوله- علت کلمته-: «قُلْ لَوْ کانَ الْبَحْرُ مِداداً لِکَلِماتِ رَبِّی لَنَفِدَ الْبَحْرُ قَبْلَ أَنْ تَنْفَدَ کَلِماتُ رَبِّی وَ لَوْ جِئْنا بِمِثْلِهِ مَدَداً». (الکهف ۱۱۰).

هزار و یک کلمه و هزار و یک نکته توأمان‏اند- یعنى دو اثر همزاد عدل یکدیگرند- لذا هر آنچه در وصف شمایل این گفته‏ایم مر آن دیگرى را نیز شامل است؛ چه هر نکته‏اى از این، کلمه‏اى دلپذیر است؛ و هر کلمه‏اى از آن، نکته‏اى چشمگیر. اگر فرزانه‏اى آزاده قلم بر لوح آورد که هر یک سفینه‏اى حامل مثقلات از مطالب متنوّعه و امتعه ممتّعه در هر باب است، درخور تحسین و سزاوار آفرین است.

هزار و یک نکته مکرّر به طبع رسیده است که بحمد اللّه سبحانه، مطبوع انسانهاى دانش و بینش، و مواجه استقبال شایان ایشان شده است. اینک زمان ظهور این مستوره نیز فرارسیده است؛ به امید این که این دو همزاد نیک نهاد، دوش با دوش یکدیگر دائره المعارفى حاوى نفائس فنون سودمند براى دانش‏پژوهان ارجمند بوده باشند. إِلَیْهِ یَصْعَدُ الْکَلِمُ الطَّیِّبُ وَ الْعَمَلُ الصَّالِحُ یَرْفَعُهُ‏. (الفاطر ۱۱).

قم- حسن حسن‏زاده آملى ۱۵ ع ۲ سنه ۱۴۱۴ ه ق- ۱۰/ ۷/ ۱۳۷۲ ه ش‏

 

کلمه‏ هایى که در حد یک رساله است‏:

۱- کلمه ۲۲۱: سرگذشت آیه اللّه شیخ محمد تقى آملى و والد ماجدش رحمه الله علیهما.

۲- کلمه: سرگذشت استاد الهى قمشه‏اى رحمه اللّه علیه.

۳- کلمه ۲۵۴: رساله مدارج و معارج.

۴- کلمه ۲۷۱: مقاله‏اى فلسفى از علامه شعرانى رحمه اللّه علیه.

۵- کلمه ۲۷۲: مقاله‏اى در علوم قرآنى از علامه شعرانى رحمه اللّه علیه.

۶- کلمه ۲۷۳: تفسیر سوره حمد و چند آیه از سوره بقره از علامه شعرانى رحمه الله علیه.

۷- کلمه ۲۷۴: رساله حلّ ما ینحل، شرح قصیده نونیه ابو المفاخر رازى.

۸- کلمه ۲۷۵: رساله‏اى درباره اینکه «سیده نساء عالمین حضرت فاطمه سلام الله علیها لیله القدر و یوم اللّه است».

۹- کلمه ۲۸۴: مناسک حج.

۱۰- کلمه ۲۸۷: مطالبى درباره معلم ثانى فارابى.

۱۱- کلمه ۲۹۲: جلوه‏هایى از حیات علمى شیخ مفید رحمه اللّه علیه.

۱۲- کلمه ۲۹۶: سرگذشت حکیم میرزا ابو الحسن جلوه رحمه اللّه علیه.

۱۳- کلمه ۲۹۹: سرگذشت مؤلف.

 

شامل موضوعات:

—– عرفان

—– فلسفه

—– منطق

—– کلام

—– اخلاق

—– تفسیر

—– شرح احادیث

—– رجال، کتابشناسی

—– تاریخ

—– ادبیات

—– پزشکی، طب

—– ریاضیات، هیئت

—– فقه و اصول

—– ادبیات

—– و …

 

از متن کتاب:

کلمه ۲۲۳

در کتابى خوانده‏ام که جناب آصف علیه السلام به اسم مبارک «یا حى یا قیوم» تخت بلقیس را به طرفه العین از یمن به شام نزد حضرت سلیمان نبیّ صلوات الله علیه حاضر کرده است، از نکته ۴۷۹ هزار و یک نکته دانسته مى‏شود که «یا حىّ یا قیوم» اسم اعظم الهى است. و لکن باید توجه داشت که‏…

 

کلمه ۲۲۶

استاد بزرگوارم در رشته‏هاى ارثماطیقى از علم اوفاق و غیره شرّف الله نفسه الزکیّه روزى در اثناى تدریس برایم حکایت فرمود که یکى از آشنایانم عقیم بود، براى فرزنددار شدن از شخصى دستور العمل یک اربعین گرفت، در اثناى ریاضت اربعین تمثّلى برایش روى آورد که دید شمشیر بزرگ برهنه بسیار تیزى در جلوى او نهاده‏اند، و به او تفهیم کرده‏اند که بنابراین است شما عقیم باشید، و اگر با ما سر جنگ دارید این هم شمشیر.

 

کلمه ۲۳۴

حق این است که سحر در انبیاء و اوصیاى آنان- علیهم السلام- که حجج خدا بر مردم‏اند مؤثّر نیست. و اخبارى که در سحر کردن مردم بر آنان نقل شده دلالت بر مسحور شدنشان ندارند، بلکه همین اندازه دلالت دارند که دیگران براى آنان سحر کردند. امین الاسلام طبرسى در تفسیر مجمع البیان در شأن نزول سوره فلق بعد از آنکه داستان سحر کردن لبید بن اعصم یهودى بر پیغمبر- صلى الله علیه و آله- را نقل کرده، در عدم تأثیر سحر به آن حضرت صلوات الله علیه گوید:…

 

کلمه ۲۶۶

این کلمه حاوى دو اصل حکیم حکمى است:

۱- الموجودات فی السلسله الطولیه بحسب نزولها کانت کل سابقه منها عله للاحقها، و بحسب صعودها کانت کل لا حقه منها غایه لسابقها.

۲- السلسله العرضیه لا تجتمع فیها صورتان معا بل کل صوره لاحقه مزیله للصوره السابقه، و أما الطولیه فهی استکمالیه فالشى‏ء ما لم یستوف جمیع کمالات ما دونه لا یرتقى إلى مرتبه اخرى. و بالجمله الأمر فى السلسله العرضیه کون و فساد، و ان شئت قلت: خلع و لبس؛ و أما فی الطولیه الاستکمالیه فالأمر فیها لبس فوق لبس.

 

کلمه ۲۷۶

نامه‏اى است که به عزیزى نوآموز نوشته‏ام:

به نام خدا، با درود و نوید:

نماز

نماز ستون دین و بهترین و استوارترین برنامه آدم‏ساز است. نمازگزار با خدایش به راز و نیاز است، و با فرشتگان کارخانه هستى همنشین و دمساز است، و با بندگان خوب خدا که پیامبران و مرد و زن رستگار و درستکارند در راستى و درستى و پاکى انباز است. سرانجام انسانى در هر دو سرا سرافراز است، چه اینکه وارسته در انجام و آغاز است. آرى آن‏که از نماز روى برگرداند داستان بیچارگى و بدبختى او دراز است، کوتاهى سخن مانند جانوران و چارپایان سرگرم به چریدن و نشخوار کردن است و با لاشخواران و کرکسان هم‏پرواز است.

روشن‏تر سخن بگوییم:…

 

کلمه ۲۸۹

قال امیر المؤمنین الامام على علیه السلام: «ما أعظم سعاده من بوشر قلبه ببرد الیقین»

ترجمه: چه سعادت بزرگى یافته آن‏کس که قلبش مباشر با برد یقین و اطمینان به خداى سبحان است.

شرح: برد یقین اشاره است به کمال اطمینان خاطر انسان به الطاف بى‏حدّ و نعم بى‏شمار خدا در عالم آخرت.

یا اشاره است به حال استقرار نفس سالک و وصول به مقام شهود که‏…

 

کلمه ۳۰۰

این کلمه مقدمه‏اى است که بر کتاب شریف المدخل الى عذب المنهل به شرح ذیل نوشته‏ام:…

 

جلد دوم کتاب هزار و یک کلمه شامل کلمات ۲۱۱ تا ۳۰۰ می باشد.