الهیات

فهرست اجمالی

الهیات

امور عامه

• وجود و عدم
• اصالت وجود یا اصالت ماهیت
• اشتراک معنوی
• زیادتی وجود بر ماهیت
• وجود ذهنی
• ماهیت
• وجوب و امکان و امتناع
• خواص واجب تعالی
• دلایل توحید
• خواص ممکن
• علت و معلول
• احکام مختص به فاعل
• قدم و حدوث
• اثبات واجب الوجود
• صفات واجب الوجود
  • …

الهیات به معنی اخص

• اثبات واجب الوجود
• صفات واجب الوجود
  • صفات واجب عین ذات است
  • تقسیم صفات ثبوتیه
  • اراده
  • علم خداوند
  • اثبات علم واجب
  • صفات دیگر واجب: حیات، صمع و بصر، تکلم
  • جعل

مقولات عشر

• اقسام جوهر
• اقسام عرض
• مقولات نه‌گانه

تکلمه: شرح حال و مشرب فلسفی ملاصدرا

• اساتید ملاصدرا
  • میرداماد
  • شیخ بهایی
• احوال ملاصدرا مقام ملاصدرا و مشرب فلسفی او
• آثار و تألیفات ملاصدرا
• شاگردان ملاصدرا
  • ملا عبدالرزاق لاهیجی
  • ملا محسن فیض کاشانی

بخشی از مقدمه

پس از حمد و سپاس حکیم علی‌الاطلاق، این مجموعۀ مختصر شامل زبده و نقاوۀ فلسفۀ الهی و حاوی امهات مسائل این رشته است که با عباراتی ساده و الفاظی مأنوس بیان شده، تا طالبان حکمت قدیم و شیفتگان مباحث الهی را به خلاصۀ این فن اشنا سازد.

مؤلف هم از عنفوان جوانی به فلسفه-خاصه به مباحث الهیات- شوقی زاید الوصف داشت و آنی از تلمذنزد اساتید این فن چون مرحوم جهانگیرخان قشقایی (در اصفهان) و آخوند آقامیرزا هاشم اشکوری (در طهران) غفلت نمی کرد و از همان اوان تا این زمان، نسبت به جمع اوری کتب حکمت و مطالعه و تحشیه آثار حکما اهتمام داشته است…

از متن کتاب

تعریف و موضوع و فایدۀ الهیات

حکما حکمت الهی به معنی اعم را چنین تعریف کرده‌اند:

«حکمت الهی علمی است که در آن از احوال موجود مطلق، از آن جهت که موجود مطلق است بحث می‌شود» و بنابراین موضوع آن موجود مطلق است بماهو موجود مطلق.

اما غایت و فایدۀ الهیات نیل به سعادت حقیقی است یعنی اتصال نفس انسانی به عقل فعال، به سبب انتفای آن به صور علمیۀ موجودات.

زیادتی وجود بر ماهیت

وجود به حسب احتمال عقلی از سه قسم بیرون نیست، یا عین ماهیت است، یا جزء ماهیت و زائد بر آن. هیچ یک از حکما و متکلمین قائل به این نیستند که وجود جزء ماهیت باشد.

حکما معتقدند که وجود زائد بر ماهیت است…

علت و معلول

از جملۀ امور عامه علیت و معلولیت است.

علت چیزی است که وجود شیء بر آن توقف داشته باشد و محتاج را معلول و محتاج‌الیه را علت گویند.

اقسام عل: علت بر دو گونه است: علت تامه و علت ناقصه…

اقسام معلول: اگر معلول بسیط و علت موجب باشد، فقط علت فاعلی دارد، و اگر معلول بسیط و علت مختار باشد، علت فاعلی و غایی خواهد داشت…

قدم و حدوث

از جمله اموری که عارض وجود می‌گردد قدم و حدوث است. یعنی وجود یا قدیم است یا حادث.

قدم و حدوث یا اضافی است یا حقیقی. حقیقی هم خود بر دو نوع است: ذاتی و مکانی…