شرح دروس هیئت استاد صمدی آملی

مجموعه تصویری شرح دروس هیئت استاد صمدی آملی شرح کتاب دروس هیئت و دیگر رشته های ریاضی علامه حسن زاده آملی است که در قالب ۱۸۳ جلسه تصویری(تا آخر جلد دوم) آماده شده است.

حضرت علامه حسن زاده آملی کتاب دروس هیئت و دیگر رشته های ریاضی را در قالب ۱۱۱ درس در روز های پنجشنبه و جمعه سال تحصیلی حوزه علمیه قم تدریس نمودند و در مقدمه کتاب اینطور مرقوم فرمودند که: و بعد همى گوید حسن حسن زاده آملى که این کتاب مستطاب دروسى در دانش گرانقدر هیئت و دیگر رشته هاى ارزشمند ریاضى است که هر دانشمند دینى را بدان نیاز است ازیرا که بیانگر آیات و روایات وقت و قبله و هلال است، و دستور استوار خط سمت قبله و اعتدال و زوال. علاوه این که حاوى معارفى است که ینابیع آب حیاتند، و حائز مطالبى که مصابیح فراراه وادى ظلمات.

آشنایی با علم هیئت

هیئت نسبت به نجوم جنبه استدلال دارد. نجوم جمع نجم است. علم به نجوم یعنی علم به ستارگان. نجوم علمی است که راجع به ستاره ها بحث می کند که بطور مثال این ستاره چه مقدار نور دارد، فلان صورت فلکی شکلش چیست و ازین دست مباحث که مربوط به احوال ستارگان است. در احوال ستارگان قدما در احکام نجومی کتابهای بسیاری تالیف نموده اند که بطور مثال اتفاقات آینده را، امور کشاورزی را پیش بینی میکنند. احکام نجومی ضوابطی دارد که مثلا اگر در فلان جا ستاره ها در فلان صورت فلکی جمع شوند تاثیرات تکوینی آنها بر سطح کره زمین چگونه است.

اما اگر بخواهیم فاصله کرات را، حرکت ستارگان را، بر اساس نظم خاص در مداراتشان رصد کنیم به علم شریف هیئت نیازمندیم. لذا علم هیئت برای برهانی کردن آن مسائلی که در علم شریف نجوم پیش می آید مورد نیاز است. در علم نجوم ستاره ها را شناسایی می کنیم که در آسمان چند ستاره داریم، چه مقدار نور دارند، در چه مرتبه ای هستند، چندمین بدرند و… اما اگر بخواهیم حرکات ستارگان را رد رصدخانه حساب کنیم و بخصوص تقویم آفتاب و ماه را (اندازه درجات آنها) اندازه بگیریم به علم هیئت که دانشی استادلالی و برهانی است نیاز داریم.

علم هیئت از شعب ریاضیات است و ریاضی قدیم و جدید ندارد. ریاضیات بر اساس مبانی برهانی است. وقتی پای برهان به میان بیاید برهان مفید یقین و حق است و لذا علوم هیوی علوم ریاضی مطلقا همه بر اساس مبانی برهانی اند. در مسائل نجومی احیانا خطا، اشتباه پیش می آید اما در مسائل هیئت خطا رخ نمیدهد. بازگشت مسائل هیئت در حقیقت به هندسه و مثلثات است. بازگشت تمام اشکال در هندسه به مثلث است مثلث هم به دائره بر میگردد و لذا دائره ابسط الاشکال است؛ اما چون در متن دائره اولین شکلی که پدید می آید مثلث است. لذا کل علوم هندسی هیوی را به مثلثات تعبیر می کنند که این مثلثات یا در سطح مسطوی است یا در سطح کروی.

تاریخ اجمالی علم هیئت

حکیم هرمس اولین کسی بودند که علم هیئت و نجوم را وضع کردند، تمام قوانین علم حساب را استخراج نمودند، رصدخانه بناکردند. هرمس اصطلاح یونانی است که در اصطلاح قرآن از او با نام ادریس تعبیر می شود. آنچنان در یونان مردم هرمس را دوشت داشتند، که مردم از باب تبرک اکثری نام نوزادان خود را هرمس گذاشته بودند. از بین این هرمس نامها بسیاری از حکما و علما سربرآوردند. اگر به تاریخ نگاهی کنید تعداد زیادی هرمس حکیم داریم. دانشوران دیدند که هرمس نامها زیاد شده اند و حکمای با نام هرمس هم زیاد شده اند لذا اسم هرمس اصلی را هرمس الهرامس گذاشتند. ادریس نبی را هرمس الهرامس نامیدند. تقریبا ۹۹درصد علومی که در حال حاضر در جهان مرسوم است که از قدما آمده از طب و نجوم و ریاضیات و هیئت و علوم غریبه، بازگشت همه به حضرت ادریس نبی است. به همین دلیل جناب ادریس را به ابوالحکما تعبیر میکنند که پدر تمام حکمای تاریخ جناب ادریس پیامبر است.

جالب اینجاست که تمام علوم از صاحبان وحی سرچشمه گرفته. علم هیئت، علم نجوم، علم حساب و هندسه و موسیقی و ریاضیات عالیه، جفر، اوفاق و… همه از ناحیه پیامبران الهی بوده. این علوم مطلقا به انشاء و فرمایشات حضرت ادریس نبی(ص) است. به نص روایات ما در کتاب کمال الدین شیخ صدوق ایشان مانند حضرت بقیه الله غیبت داشته اند، در ابتدا که ظهور فرمودند بعنوان پیامبر خدا به نام ادریس نبی بودند؛ سپس غیبت فرمودند، بعد از مدتی ظاهرا ۳۶۰ سال ایشان ظاهر شده، و بعد از ظهور به نام حضرت الیاس و رسول ظاهر شدند.قبل از غیبت اسم ایشان ادریس نبی و بعد از غیبت اسم مبارک ایشان الیاس رسول است. ادریس و الیاس دو نفر نیستند بلکه به لحاظ قبل و بعد غیبت اسم مبارک شان تفاوت دارد. ایشان واضع اکثر علوم یا تمام آن است.

تصاویر جلسات شرح دروس هیئت استاد صمدی آملی