آنچه که به سبب آن انسان بر سایر حیوانات ترجیح دارد همان «نفس» است که از جنس ملائکه مقدسه است و این بدن از عالم اصلی و موطن حقیقی به این دنیا آمده ، تا از برای خود تجارتی کند و سودی اندوزد ، و خود را به انواع کمالات بیاراید ، و اکتساب صفات حمیده و اخلاق پسندیده نماید ، و باز مراجعت به وطن خود نماید .
هر بدنی حکم شهری رادارد و پادشاه کشور هستی که حضرت آفریدگار است ، هر بدنی را روحی قرارداده است که از زادگاه عالم تجرد است مقرر فرموده تا از منافع و مداخل آن شهر تهیه خود را دیده ، و مسافرت به عالم قدس کند. و این بدن شریک است با سایر حیوانات ، زیرا که هر حیوانی را نیز بدنی است، مرکب از دست ، پا ، چشم ، گوش ، سر ، سینه و سایراعضاء . به این سبب بر هیچ حیوانی فضیلتی ندارد، و آنچه باعث فضلیت آدمی بر سایر حیوانات می شود آن جزء دیگر است ، که «نفس ناطقه» باشد که حیوانات دیگر را این جزء نیست .
بدان که تفاوت بدن و نفس این است که، بدن فانی و بی بقاء است که بعد از مردن به هم ریخته می شود و اجزای آن از یکدیگر متفرق می گردد و خراب می شود ، تا باز وقتی که به امر پروردگار اجزاء آن مجتمع شود ، و به جهت ثواب و حساب و عقاب زنده کرده شود اما «نفس» ، امری است باقی، که فناناپذیر است و بعد از این بدن و خرابی تن ، از برای آن خرابی و فنائی نیست و نخواهد بود.
از این روست که خداوند – سبحانه – می فرماید :
«و لا تحسبن الذین قتلوا فی سبیل الله امواتا بل احیاء عند ربهم یرزقون»
یعنی : «گمان نکنی که آن کسانی که در راه خدا کشته شدند و جان خود را درباختند مرده هستند ، بلکه ایشان زنده اند نزد پروردگارشان و روزی داده می شوند» .
و دیگر می فرماید : «ارجعی الی ربک» .
یعنی : «ای نفس ، رجوع و بازگشت کن به نزد پروردگار خود همچنانکه در اول از نزد او – سبحانه – آمدی» .
و نیز از این روست که پیغمبر خدا – صلی الله علیه و آله و سلم – در روز بدر به شهدای بدر ندا می فرمود :
«هل وجدتم ما وعد ربکم حقا» یعنی : «ای کشته شدگان در راه خدا ! آیا آنچه را که پروردگار شما به شما وعده داده بود حق و راست یافتید ؟ » .
آنگاه بعضی از اصحاب عرض کردند : یا رسول الله ایشان مرده اند چگونه آواز می دهی ایشان را ؟
حضرت فرمود : «انهم اسمع منکم» . یعنی : «ایشان از شما شنواترند و فهم و ادراک ایشان الآن از شما بیشتر است» .
منبع: معراج السعاده
مولف: ملا احمد نراقی